ИВАНОВ Максим Иванович (1895 жылы 4 қараша – 1963 жылы 12 сәуір) – көрнекті қазақстандық ветеринариялық микробиолог және эпизоотолог, Қазақстанның ветеринария ғылымын ұйымдастырушы, Қазақ ҒЗВИ ғылыми жетекшісі (1935-1938), ветеринария ғылымдарының кандидаты (1936), “Эпизоотология” мамандығы бойынша аға ғылыми қызметкер (1936), доцент (1938), Алма-Ата зооветеринария институтының эпизоотология кафедрасының меңгерушісі (1938-1958), ветеринария ғылымдарының докторы (1939), “Эпизоотология” кафедрасының профессоры (1939), Қазақ КСР еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1945).

М.И. Иванов Саратов губерниясында Аткар уезінің Варыпаевка ауылында шаруа отбасында дүниеге келген.

Екі сыныпты теміржол училищесінде бастауыш білім алғаннан кейін, ол Саратовтың төрт сыныпты қалалық училищесін қосымша бітірді.

1911 жылы М.И. Иванов Саратов қаласының нотариалдық кеңсесіне көшіруші лауазымына, ал 17 жасынан бастап Рязань – Орал темір жолының кеңсесіне кеңсе ісі лауазымына орналасты. Сонымен бірге ол өзінің білімін жетілдірумен айналысты және 1915 жылға қарай екі сыныпты мұғалім атағына емтихан тапсырды.

1915 жылы М.И. Иванов патша армиясына шақырылды, содан кейін прапорщиктер мектебіне оқуға жіберілді. Прапорщиктер мектебін бітіргеннен кейін, офицер шенімен Германия майданына жіберілді.

Ресей армиясынан штаб-капитан шенімен демобилизацияланғаннан кейін, азаматтық қызметке Рязань – Орал теміржолының кеңсесіне кеңсе ісі лауазымына қайта оралды.

1918 жылы ол Рязань – Орал теміржолының бас әскери алқасының мүшесі болып сайланды, қайта құрылғаннан кейін Рязань – Орал теміржолының бас әскери-жол бөлімі бастығының көмекшісі қызметіне қабылданды, содан кейін жеке теміржол батальонының командирі болып тағайындалды. 1921 жылы М.И. Иванов Волжск милициясы бастығының көмекшісі болып ауыстырылды, ал 1922 жылы арнайы мақсаттағы бөлімдердің әскерлеріне батальон командирі болып тағайындалды.

1922 жылы М.И. Иванов Саратов мемлекеттік ветеринария институтына оқуға түсіп, оқуын қызыл армиядағы қызметпен 1923 жылғы демобилизацияға дейін ұштастырды. Сол жылдары ол ауылшаруашылық институтында бір уақытта іс жүргізуші болып жұмыс істеді.

1926 жылы мамырда М.И. Иванов “Gastroenteritis catarralis et laryngitis catarralis acuta” тақырыбында дипломдық жұмысын қорғап, оған ветеринария дәрігері біліктілігі берілді. 

Институтты бітіргеннен кейін және 1928 жылға дейін М.И. Иванов Саратов қаласының ветеринария дәрігері болып жұмыс істеді.

1928 жылы М.И. Иванов мемлекеттік перипневмония институтына (Саратов губерниясының Левашово ауылы), алдымен ассистент, содан кейін аға ассистент, содан кейін институт директорының ғылыми бөлімдері бойынша орынбасары лауазымында қызмет етті.

1930 жылы мемлекеттік перипневмония институты Сібірге ауыстырылды және Батыс Сібір аймақтық ғылыми-зерттеу ветеринария институтымен (Омбы ҒЗВИ) біріктірілді, онда М.И. Иванов аға ғылыми қызметкер және институт директорының ғылыми бөлім бойынша орынбасары болды.

1934 жылы наурызда М.И. Иванов ветеринария ғылымы саласында жұмыс істеу үшін КСРО НКЗ бекіткен жүз ірі мамандардың қатарына енгізілді.

1934 жылы 1 қазанда М.И. Иванов Омбы ветеринария институтына ауысып, эпизоотология кафедрасының меңгерушісі лауазымына қабылданды.

1934 жылдың екінші жартысында М.И. Ивановты ҚазҒЗВИ басшылығы институттың ғылыми жетекшісінің бос лауазымына шақырды, ал ҚазҒЗВИ оған сол кездегі стандарттар бойынша қолайлы әлеуметтік және тұрмыстық жұмыс жағдайларын жасауға жазбаша кепілдік берді. 1935 жылдың 1 мамырында ол сол кездегі Қазақ ҒЗ ветеринариялық тәжірибелік станциясы деп аталатын ҚазҒЗВИ – да институттың ғылыми жетекшісі қызметіне ауысты.

1935 жылдың тамызында Казнаркомзем және ҚазҒЗВИ ветеринариялық басқармалары М.И. Ивановты ҚазҒЗВИ филиалдарының бірі – Семей ветеринариялық-бактериологиялық ғылыми-зерттеу зертханасының жұмысын жолға қою үшін, Шығыс Қазақстанға іссапарға жіберді.

КСРО СНК 1934 жылғы 13 қаңтардағы атақтар мен ғылыми дәрежелерге ұсыну ережелеріне қатысты қаулысына байланысты Батыс Сібір аймақтық ғылыми-зерттеу ветеринария институты (Омбы ҒЗВИ) М.И. Ивановтың ғылыми еңбегіне, оларды тиісті мекемеге одан әрі ұсыну және қажетті дәреже алу үшін жоғары баға берді.

ВИЭВ-тің 1935 жылғы 13 қазандағы № 3206/25 хабарламасы негізінде және ҚазҒЗВИ 1935 жылғы 1 қарашадағы № 171 бұйрыққа сәйкес М.И. Ивановқа алдын ала ветеринария ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесі және ғылыми-зерттеу мекемелерінің толық мүшесі міндетін атқарушы атағы берілді.

1936 жылы 16 қарашада ВАСХНИЛ Президенті бекіткен, 1936 жылы 29 шілдеде ВАСХНИЛ Біліктілік комиссиясының отырысында (№36 хаттама), М.И. Иванов, ірі қара малдың перипневмониясын жою мәселелеріне арналған және өз бетінше және бірлесіп жазған, 18-ден астам ғылыми жұмыстардың авторы ретінде, диссертацияны қорғаусыз ветеринария ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесі берілді.

М.И. Иванов ҚазҒЗВИ-ның ғылыми жетекшісі болып тағайындалғаннан бері институтта ҒЗЖ-ды орындау сапалы түрде жақсарды. Институттың 13 ғылыми жоспарланған тақырыптарын әзірлеу көп жағдайда жоғары әдістемелік деңгейде орындалды.

1938 жылы 1 сәуірде М.И. Иванов Алма-Ата зооветеринария институтының эпизоотология кафедрасының меңгерушісі болып қабылданды, сонымен бірге ол диссертацияны қорғау үшін ғылыми іссапарға жіберілді.

1938 жылы 22 қазанда Казан мемлекеттік зоотехникалық-ветеринариялық институтының Ғылыми кеңесінің отырысында М.И. Иванов ветеринария ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін “Ірі қара малдың перипневмониясын зерттеудің серологиялық әдістері” атты диссертациясын сәтті қорғады. Қорғаудан кейін бұл диссертация мерзімді ветеринариялық әдебиеттердеде жоғары бағаланды.

М.И. Иванов ветеринариялық микробиология, иммунология және эпизоотология мәселелеріне арналған 70-тен астам ғылыми жұмыстардың авторы. Оның алғашқы зерттеулерінің бірі-30-шы жылдары КСРО-да ірі қара малдың перипневмониясын толығымен жою мәселесі болды. Біраз уақыттан кейін ол ауылшаруашылық жануарларының бруцеллезімен күресу мәселесін, соның ішінде қой бруцеллезіне қарсы сапонин-вакцинаны қолдануды практикалық шешудің ғылыми тәсілдерін әзірледі.

М.И. Ивановтың ауыл шаруашылық жануарларының бруцеллезіне қарсы белсенді иммундеу әдісін қолдану жөніндегі он жылдық жұмысының нәтижелерін Алма-Ата ЗВИ-да КСРО Ғылым Академиясының” И.И. Мечников атындағы алтын Медаль”сыйлығын алуға ұсынды.

М.И. Иванов мектебі басқа да жұқпалы ірі теориялық және практикалық маңызы бар аурулар бойынша ғылыми зерттеулер жүргізді: жылқы энцефаломиелиті мен лимфангиті, қой паратифі, жануарлар құтырығы, ит обасы, ірі қара малдың паратуберкулезі. Сонымен бірге М.И. Иванов, ұзақ уақыт бойы ҚазҒЗВИ-де жұмыс істеген тамаша ветеринариялық ғалымдардың, соның ішінде ғылым докторлары мен профессорлардың тұтас бір тобын өсірді.

Оның бірқатар ғылыми еңбектері нұсқаулықтарда, оқулықтарда қолданылған және көптеген авторлар, соның ішінде әлемге әйгілі ғалымдар оның еңбектеріне сілтеме жасаған.

М.И. Иванов Еңбек Қызыл Ту орденімен және “1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысындағы ерен еңбегі үшін” медалімен марапатталған.

Максим Иванович Алма-Ата қаласының Орталық зиратында жерленген.

Жарияланған жұмыстары:

Реакция Абдерхальдена при перипневмонии крупного рогатого скота// Вестник современной ветеринарии. – 1930. – № 19-20. – С. 455 – 460 (совместно с Н.А.Сычевым);

К вопросу приготовления антигена для реакции связывания комплемента при диагностике перипневмонии крупного рогатого скота// Вестник современной ветеринарии. – 1930. – № 23-24. – С. 557;

Опыт массового применения реакции связывания комплемента при диагностике перипневмонии крупного рогатого скота //Вестник современной ветеринарии. – 1930. – № 23-24. – С. 557-558;

Ветеринарная наука на службе социалистического животноводства в Казакстане //Сельскохозяйственная наука в Казакстане. – 1935. – № 5-6 – С. 61-67;

Заразная болезнь овец в Кастекском районе //Колхозный Казахстан. – Алма-Ата, 1937. – №8. – С. 79-81 (совместно с Д.Карабаевым);

О применении сапониновой вакцины при бруцеллезе //Труды Казахского НИВИ. – Алма-Ата, 1939. – Т.ΙΙ. – С. 32-37 (совместно с С.К.Кожакиным);

Применение сапонинового вируса при перипневмонии крупного рогатого скота // Труды Казахского НИВИ. – Алма-Ата, 1939. – Т.ΙΙ. – С. 99-105 (cовместно с К.С.Омаровым);

Применение формол-вакцины против геморрагической септицемии кроликов// Труды Казахского НИВИ. – Алма-Ата, 1939. – Т.ΙΙ. – С. 250-252 (совместно с В.И.Захаровым);

К лечению бруцеллеза животных //Колхозы и совхозы Казахстана. – Алма-Ата, 1940. – № 3. – С. 54 –56 (совместно с Я.И.Клейнбок);

Причины заболевания и падежа телят и пути к их устранению //Колхозы и совхозы Казахстана. – Алма-Ата, 1940. – № 6. – С.25-28;

Новое о кебенеке и перспективы дальнейшего изучения этого заболевания //Ветеринария. – 1947. – № 9. – С. 23-25;

Кафедра эпизоотологии к ХХ-летию Института //Труды Алма-Атинского ветеринарно-зоотехнического института. – Алма-Ата, 1949. – Т.VΙ. – С. 29-35;

Серологический и аллергический методы в дифференциальной диагностике бруцеллеза и туляремии //Труды Алма-Атинского зооветеринарного института. – Алма-Ата, 1953. – Т.VΙΙ. – С. 106-109.

Ол туралы әдебиеттер:

Защита диссертаций в Казанском государственном институте в 1938/39 учебном году //Советская ветеринарная. – 1939. – № 10-11. – С.108;

Скорняков Я.М. 30 лет научно-педагогической и общественной деятельности заслуженного деятеля науки КазССР, доктора, профессора М.И.Иванова //Труды Алма-Атинского зооветеринарного института. – Алма-Ата, 1957. – Т.Х. – С. 583-585